Sprawozdanie z obchodów 70. rocznicy powstania
 Tajnej Organizacji Nauczycielskiej w Oddziale ZNP

Garwolin w dn.27.10.2009r.


 Ważnym wydarzeniem w środowisku nauczycielskim i lokalnym były obchody 70. TON połączone z Dniem Edukacji Narodowej. W Garwolińskim Zespole Szkół Nr 5 licznie zgromadzili się przedstawiciele wielu pokoleń nauczycieli i uczniów, by wspólnie poznać historię związaną z tajnym nauczaniem na terenie naszego miasta i powiatu.

Ustanowienie roku TON pozwala wzbogacić wiedzę społeczeństwa o wkład pol-skich nauczycieli w utrzymaniu ciągłości nauczania w okresie okupacji – mówiła Halina Poszytek – Prezes Oddziału ZNP w Garwolinie, prowadząca tę uroczystość. Działalność nauczycieli tajnych kompletów stanowi cenny przykład bohaterskiej postawy w walce o wolność i niepodległość – dodała.
 

 

 

Uroczystość zaszczycili swą obecnością Pani Stanisława Prządka – Poseł na Sejm RP, Pani Joanna Kaniuk – Dyrektor Delegatury w Siedlcach Kuratorium Oświaty w Warszawie wraz z wizytatorami; Panią Bożeną    Piesio i  Dorotą Skrzypek.
 

 

 

 

Zarząd Główny ZNP reprezentował Kol. Krzysztof Baszczyński, Kol. Janina Przyłucka - Zarząd Okręgowej Sekcji Emerytów i Rencistów.  Na uroczystość przybyli również Pani Grażyna Witak - Wcisło – Dyrektor Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli, oraz Pana Tadeusz Mikulski – Burmistrza Miasta Garwo-lin.
Kol. H. Poszytek szczególnie ciepło i serdecznie powitała bohaterów tamtych lat Panią dr Halinę Duczmal–Pacowską nauczycielkę tajnych kompletów w Rudzie Talubskiej oraz uczniów Pana Jerzego Piesiewicza i Panią Mariannę Kotlarską, emerytowanych nauczycieli, wszystkich pracowników oświaty oraz dzieci i młodzież- przedstawicieli najmłodszego pokolenia.

 

 

 

Zasłużeni, wieloletni związkowcy zostali odznaczeni za 50-letnią pracę związkową:Kol. Kazimiera Czura, Zofia Wałachowska, Krystyna Kargol, Barbara Brojek. Odznaczenia wręczyli Kol. Krzysztof Baszczyński i Pani Poseł Stanisława Prządka.

 

 


 

      W podzięce wszystkim pedagogom za wieloletni trud nauczania, uczniowie ZS nr 5 zaprezentowali program artystyczny. Mali artyści odegrali przedstawienie na podstawie książki „Dzieci z Bullerbyn” . Zebrani usłyszeli także kilka piosenek. W ten sposób słowem i piosenką podziękowano wszystkim pracownikom za trud włożony w codzienną pracę i wychowanie. Nad programem czuwały nauczycielki Barbara Kotlarska, Aleksandra Krawczyk i Maria Magrowicz.

 

 

 

 

 

Piękną recytacją wiersza „Bagnet na broń” Wł. Broniewskiego Kol. Zofia Szostak rozpoczęła swoje wystąpienie, w którym przedstawiła bogatą historię Tajnego Nauczania na terenie naszego powiatu, przywołując nazwiska, wymieniając miejscowości.„…Tajne nauczanie w powiecie garwolińskim rozpoczęło się już w grudniu 1939r. W każdej gminie byli nauczyciele, którzy nie bacząc na niebezpieczeństwo, przekazywali wiedzę dzieciom i młodzieży. Nie można pozwolić, aby nazwiska tych nauczycieli utonęły w dziejach naszego narodu…” – zaznaczyła Z. Szostak.
  

 

 

Człowiek żyje tak długo, jak długo żyje jego pamięć - mówiła Prezes H. Poszytek. Pamiętając o znaczeniu tych słów i mając na uwadze, iż jesteśmy dłużnikami bohaterów tamtych lat, którzy zasłużyli sobie na naszą pamięć i hołd, zwróciła się do zebranych o uczczenie minutą ciszy tych, którzy od nas odeszli a nauczali ryzykując tak wiele.
Następnie delegacja w składzie kol. Halina Babik, Wanda Bogusz i Teofil Dybciak udała się pod tablicę pamiątkową z 21.XI.1970r. upamiętniającą poległych nauczycieli, aby złożyć kwiaty i zapalić znicz.
W lepszym zrozumieniu idei tajnego nauczania, jego rozmiarów, niebezpie-czeństw pomogła projekcja filmu „Nauka, poświęcenie, walka” przygotowanego przez ZG ZNP z okazji 70. rocznicy powstania TON.
Jednak najlepiej o atmosferze towarzyszącej tajnemu nauczaniu mogą powiedzieć osoby, które w nim uczestniczyły. Jedną z nich jest Halina Duczmal - Pacowska, która jako nastolatka została wywieziona przez Niemców z Wielkopolski do Rudy Talubskiej (gm. Garwolin). Mając zaledwie 18 lat rozpoczęła nauczanie. „..przeżywanie okresu młodości w takich warunkach pozwoliło na szybsze dojrzewanie i stawianie się bardziej odpowiedzialnym…” - zaznaczała sędziwa nauczycielka. Sama również dokształcała się, dużo czytała, utożsamiała się z bohaterami lektur np. z Siłaczką. Sposób prowadzenia zajęć podlegał kontroli władz oświatowych. Gdy prof. J. Cynk przyszedł na hospitację, ocenił „Może prowadzić” – wspomniała Pani Duczmal - Pacowska. Zwróciła również uwagę na czyhające niebezpieczeństwa. Problemem były anonimy, szczęśliwie przechwytywane na po-czcie.

 

Podczas spotkania głos zabrał także uczeń tajnych kompletów Jerzy Piesiewicz – żołnierz AK Obwód „Gołąb”, Z przejęciem opowiadał o czasach swojej młodości „Siedzieliśmy w pokoju profesor Gienii Kotlarskiej, kiedy nagle usłyszeliśmy, że ktoś wchodzi przez furtkę. To byli niemieccy żandarmi. Schowaliśmy się w łóżku i szafie. Na szczęście Niemcy weszli tylko do pierwszego pokoju” – mówił.

 

 

 

 

 

 

 

 

Dyrektor Zespołu Szkół w Życzynie - Wiesława Stoń z dumą opowiadała o Marii Andrószowskiej – która wraz z ojcem i bratem już od 1940r prowadziła zajęcia taj-nego nauczania. Całe swoje dorosłe życie związała z Życzynem. Dla niej praca z młodzieżą była powołaniem. Wcześniej przytoczone słowa Marii Andrószowskiej stanowiły motto życiowe nie tylko jej, ale wielu pedagogów, Jako młoda nauczycielka zadanie swoje w walce z okupantem i w pracy dla Ojczyzny widziała w tajnym nauczaniu dzieci i młodzieży, któremu też oddała się całą duszą.

 

 

 

 

 

 

 

Kol. Mirosława Mikulska odczytała list od rodziny zmarłego w 2001 r Mariana Jaworskiego, pseudonim „Kolejarz”,  „Mariański”. To piękna postać w historii gar-wolińskiej oświaty. Do końca życia pracował bardzo aktywnie, wierny swoim młodzieńczym przesłaniom, „Kto chce być nauczycielem, musi być społecznikiem” – podkreślali jego najbliżsi.

 

 

 

 

 

Swoje wspomnienia z okresu okupacji przywołała również Pani Marianna Kotlarska, opowiadając jak Klara Pióro nauczycielka organizowała zajęcia tajnych kompletów, aranżując różne prace ogrodowe.

 

 


 

 

 

Po tej żywej lekcji historii głos zabierali kolejni goście. Pani Stanisława Prządka doceniła wartość tej szczególnej uroczystości. Cieszy ją to, że mogła poznać tak wielkie osobowości. Podkreśliła rolę ZNP, który przekazuje młodszym pokoleniom to, co najcenniejsze z historii oświaty. Nawiązała do postawy wspomnianego Mariana Jaworskiego, który pokazał, jak kochać dzieci i jak wiele można im poświęcić.
Pani Poseł, składając wyrazy uznania i podziękowania tym, którzy tworzyli polską szkołę, nie zapomniała o tych, którzy dzisiaj pracują. Złożyła najserdeczniejsze życzenia z okazji DEN. Podkreśliła rolę samorządów, kierujących współczesnym szkolnictwem.
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kolejnym mówcą była Pani Joanna Kaniuk- dyrektor Delegatury w Siedlcach, która również czuła się zaszczycona i dumna, że uczestniczy w obchodach 70-lecia TON-u. Bardzo ceni to, o czym tu mówiono, ale ważne jest również, by, ta lekcja skłoniła do refleksji nad stanem polskiej oświaty.

 

 


 

 

 

 

Kol. Krzysztof Baszczyński podkreślił, jak ważne jest powracanie do historii tamtych lat. Około 10.000 nauczycieli zapłaciło za swą pracę cenę najwyższą, nauką objętych było 100 tyś. uczniów. Funkcjonujące tajne gimnazja, licea i szkoły wyższe były fenomenem na skalę europejską. Prezes Baszczyński nawiązał do corocznych uroczystości odbywających się 1 września przy pomniku TON w Warszawie. W tym roku spotkanie to miało szczególny wymiar, gdyż 70-lecie TON-u zbiegło się z 70 rocznicą wybuchu wojny. W tych obchodach aktywnie uczestniczyła również liczna grupa z Garwolina.

 

 

Wystąpienie Burmistrza Miasta Garwolin Pana Tadeusza Mikulskiego było pełne refleksji i wdzięczności dla emerytowanych nauczycieli.
 

 

 

Pani Grażyna Witak -Wcisło poinformowała o VI edycji konkursu „Moja młodość”, którego tematem jest tajne nauczanie. Gorąco zachęcała do wzięcia udziału w tym konkursie. Będzie to kolejna lekcja historii.


   

 

 

To niecodzienne, październikowe spotkanie, pełne wspomnień, zadumy i refleksji zostało przyjemnie ożywione. Na scenę wkroczyła młodość, radość i muzyka.
   

 

 

 

 

 

Grupa tańca współczesnego, prowadzona przez Zosię Kisiel, tegoroczną laureatkę Nagrody Ministra Edukacji Narodowej, mile zaskoczyła wszystkich barwnością, swoim entuzjazmem, pasją i energią.
       

 

 

 

Na zakończenie uroczystości kol. H. Poszytek złożyła serdeczne podziękowania Dyrekcji Szkoły oraz pracownikom za stronę organizacyjną imprezy i wspaniałe przyjęcie. Uznanie i podziękowanie przekazała również kol. Marii Kołodziejczyk- przewodniczącej OSEiR za przygotowanie wystawy i za to, iż była „motorem napędowym do organizacji tej imprezy”.
Wszyscy zostali zaproszeni do obejrzenia wystawy. Bogactwo zbiorów to najlepszy obraz bogatej historii oświaty w powiecie garwolińskim.


 

 

Poza tym można było otrzymać płytę z filmem o TON-ie.

 

 

 

 

 

Na wszystkich uczestników uroczystości czekał różnorodny i smaczny posiłek. Kilkugodzinne spotkanie kończyło się. Nikt się jednak nie spieszył, wszyscy gawędzili w przyjemnej atmosferze.
    Z przekonaniem mogę stwierdzić, że wypowiedziane na początku spotkania słowa H. Poszytek zostały należycie zrealizowane. „Jednym z ważnych zadań ZNP jest pamięć o chlubnych tradycjach naszej organizacji i przekazywanie wiedzy tych lat młodym pokoleniom”. Bohaterowie tamtych lat pozostaną w naszej pamięci.

 

 
 
 
Sprawozdanie sporządziła
 Kol. Wanda Bogusz - członek Oddziałowej Sekcji Emerytów i Rencistów
przy współpracy Prezes Oddziału Haliny Poszytek.
                                      Zdjęcia Kol. Mariusz Dudziński
                                     Oprawa techniczna Kol. Andrzej Żółkoś